Op 21 november is de bundelingsdag, waarop wij onze amendementen uitleggen, verdedigen en eventueel combineren of aanpassen in overleg met andere partijleden. Hierna zetten wij onze uiteindelijke amendementen op deze pagina. Op 5 december verschijnen ze ook in de congreskrant.
Op 19 december, tijdens het online congres van GroenLinks, wordt gestemd over alle amendementen en moties. Zorg dus dat je die dag online bent (of iemand voor je laat stemmen).
"De Nederlandse overheid wordt een groene koploper. In het subsidie-, onderzoeks-, investerings-, aanbestedings- en inkoopbeleid van de overheid en staatsdeelnemingen bouwt de overheid fossiele activiteiten af en gaan we voldoen aan de doelstellingen van het klimaatkoord van Parijs. Het topsectorenbeleid wordt uitsluitend ingezet voor maatschappelijk verantwoorde, groene en digitale innovaties. Met dit alles maken we nog eens miljarden vrij voor de economie van de toekomst."
Er moet zeker groen geïnvesteerd worden, maar dat mag niet ten goede komen van grote bedrijven. Grote windmolen parken die alleen leveren aan grote bedrijven moeten niet worden betaald met overheidsgeld, en het publiek geïnvesteerde geld moet ten goede komen aan de maatschappij, niet alleen aan bedrijven.
"Duurzaamheid wordt een integraal onderdeel van techniek. Elektronica wordt langer ondersteund door fabrikanten, met aansprakelijkheid als beveiligingslekken niet worden gedicht, en de ecologische impact van elektronica wordt geminimaliseerd. Producten worden ontworpen om gerepareerd te worden, met fysieke open standaarden, en consumenten mogen voor reparaties derde partijen gebruiken. Er komt statiegeld op elektronica."
Doordat elektronica een korte levensduur heeft en moeilijk te repareren is, ontstaat er veel elektronisch afval wat vaak schadelijke metalen bevat. Als elektronica langer wordt ondersteund door fabrikanten, makkelijker te repareren is en wordt ingeleverd door consumenten, wordt dit afval grotendeels beperkt en is er minder mijnbouw nodig voor speciale metalen.
"Duurzaamheid wordt een integraal onderdeel van techniek. Elektronica wordt langer ondersteund door fabrikanten. Fabrikanten zijn aansprakelijk als beveiligingslekken niet worden gedicht en als de ecologische impact van elektronica niet wordt geminimaliseerd. Producten worden met fysieke open standaarden ontworpen om gerepareerd te worden, met fysieke open standaarden. Consumenten morgen voor reparaties derde partijen raadplegen en er komt statiegeld op elektronica."
Doordat elektronica een korte levensduur heeft en moeilijk te repareren is, ontstaat er veel elektronisch afval wat vaak schadelijke metalen bevat. Als elektronica langer wordt ondersteund door fabrikanten, makkelijker te repareren is en wordt ingeleverd door consumenten, wordt dit afval grotendeels beperkt en is er minder mijnbouw nodig voor speciale metalen.
"Met rekeningrijden gaan automobilisten op een eerlijke en privacyvriendelijke manier betalen naar gebruik. Daarmee vervangen we de motorrijtuigenbelasting. We bouwen de fiscale bevoordeling van leaseauto’s af. Door de fiets van de zaak financieel aantrekkelijk te maken, stimuleren we werkgevers schoon vervoer aan te bieden."
Rekeningrijden kan op veel verschillende manieren worden ingevoerd. Door te kiezen voor een privacyvriendelijke i.p.v. de makkelijkste manier beperken we de dataverzameling door de overheid.
"Kinderen krijgen vanaf de basisschool tot en met de middelbare school lessen die aansluiten op de nieuwe, digitale wereld. Op basisscholen is dit les in digitale vaardigheden. Onder andere op deze manier maken we kinderen klaar en weerbaar voor de digitale samenleving. Op middelbare scholen krijgt dit verdere invulling via lessen digitaal burgerschap en het leren programmeren. Leerlingen leren expliciet wat er mogelijk met hun data wordt gedaan, krijgen les in mediawijsheid en in hoe ze online hun grenzen kunnen aangeven."
Door de digitalisering van de samenleving is goed om kinderen van jongs af aan een goed beeld te geven van de online wereld. Om er voor te zorgen dat elk kind een gelijke kans krijgt, moet er gezorgd worden voor een goede digitale opvoeding.
"We bouwen aan een democratische economie als alternatief voor het huidige aandeelhouderskapitalisme. Werknemers krijgen meer inspraak in belangrijke beslissingen, zoals fusies, overnames, reorganisaties, de inzet van nieuwe technologie met ethische implicaties en de besteding van de winst. Binnen grote bedrijven krijgen werknemers het recht om de helft van de raad van commissarissen te benoemen. We zorgen voor betere ondersteuning van ondernemingsraden, gaan strenger handhaven op de verplichting om een ondernemingsraad te hebben en geven jongeren en flexwerkers de mogelijkheid om zich eerder verkiesbaar te stellen voor de ondernemingsraad."
De inzet van nieuwe technologie, zoals robots en algoritmen die werkzaamheden toewijzen, kan grote gevolgen hebben voor de autonomie en het werkplezier van werknemers. Zij verdienen medezeggenschap. Zie het voorstel van Kathalijne Buitenweg om werknemers mee te laten beslissen over het gebruik van robots in hun werk.
"Bij wetswijzigingen en nieuwe wetten komt een verplichte toets op het effect voor de positie van vrouwen, LHBTIQ+-mensen, mensen met een beperking, mensen met een migratieachtergrond, jongeren en toekomstige generaties. Dit is uitgewerkt in de inclusie effectrapportage die een onderdeel wordt van iedere wet. Ook in de data en het onderzoek waarop de wet is gebaseerd, wordt een goede afspiegeling van de bevolking gewaarborgd. In artikel 1 van de Grondwet over gelijke behandeling wordt expliciet gemaakt dat ook discriminatie op grond van seksuele gerichtheid en handicap niet is toegestaan."
De witte man is nog steeds de standaard in de data die gebruikt worden voor onderzoek en beleid. Daardoor zijn bijvoorbeeld medisch onderzoek, stadsplanning en de inrichting van onze werkplek voornamelijk gebaseerd op de witte man. Doordat vrouwen en minderheden ondervertegenwoordigd zijn in deze gegevens, ondervinden zij meer risico’s en nadelen. Denk aan bijwerkingen bij medicijnen, letsel bij een auto-ongeluk, minder productiviteit op het werk of vooroordelen in algoritmes. Dit moet inclusiever. Tijd om als overheid het goede voorbeeld te geven om deze ‘datakloof’ te dichten.
"Communicatie vanuit de overheid, de zorg en het onderwijs moet begrijpelijk en toegankelijk zijn voor iedereen. Voor deze sectoren garanderen we het recht op betekenisvol menselijk contact. Dat mag nooit volledig vervangen worden door online formulieren, chatbots, apps, robots, callcenters en websites. Bestaande en nieuwe communicatietechnologieën worden voor iedereen toegankelijk gemaakt. Gemeenten moeten onafhankelijke cliëntondersteuning faciliteren voor de wetten die ze uitvoeren in het sociaal domein. In de zorg en de rechtspraak hebben mensen die het Nederlands niet voldoende beheersen altijd toegang tot een tolk."
Of het de zorg voor ouderen betreft of het opvoeden van kinderen, robots moeten menselijke relaties niet vervangen maar verbeteren. De menselijke waardigheid staat hier op het spel. Het recht op betekenisvol menselijk contact is eerder voorgesteld door het Rathenau Instituut. Om er voor te zorgen dat iedereen mee kan komen in de digitale wereld worden alle websites, zover ze dat nog niet zijn, toegankelijk gemaakt voor bijvoorbeeld blinden en slechtzienden en laaggeletterden.
"We hechten meer waarde aan het creëren van nieuwe cultuur dan aan het exploiteren van oude werken waarvan de maker zelf niet meer leeft. We verkorten daarom de duur van auteursrecht naar 20 in plaats van 70 jaar na het overlijden van de maker, en we zorgen dat auteursrecht niet-commerciële doeleinden, zoals delen en remixen, niet in de weg staat. We werken ook niet mee aan de implementatie van uploadfilters die internetgebruik belemmeren in het belang van grote rechthebbenden."
Een aanvulling op de vorige punten om de verspreiding van cultuur te bevorderen.
"We zetten ons in voor nieuwe vormen van (directe) democratie, zoals burgerraden en -begrotingen en loting. Die zorgen dat meer mensen betrokken zijn bij democratische besluitvorming. Hierbij maken we ruimte voor overleg, inwinnen van informatie, uitwisseling van argumenten en een gezamenlijke zoektocht naar oplossingen. Als sluitstuk introduceren we een democratische noodrem in de vorm van een bindend correctief referendum, zoals voorgesteld door de commissie Remkes. Elektronisch stemmen is en blijft geen betrouwbare oplossing voor verkiezingen."
Het verkiezingsproces moet volledig kunnen worden vertrouwd. Elektronisch stemmen biedt hiervoor niet voldoende veiligheid en transparantie.
"De overheid moet controleerbaar zijn. We vervangen de Wet openbaarheid van bestuur door Wet open overheid waarbij de norm is dat data van de burger is en niet van de overheid. Publieke data zijn openbaar toegankelijk en te gebruiken door iedereen. Alles dat betaald wordt met belastinggeld, moet openbaar toegankelijk zijn. Overheden bevorderen en gebruiken open standaarden, vrije en opensourcesoftware en open hardware. We stellen een nationaal coördinator dataverzameling aan en zorgen voor meer capaciteit bij de Autoriteit Persoonsgegevens om onze privacy te beschermen en illegale datahandel te bestrijden."
Als de overheid een nieuwe weg aanlegt, mag iedereen deze weg gebruiken, de overheid staat in dienst van de burger. Voor software die door de overheid wordt ontwikkeld moet het zelfde gelden, zover dit mogelijk is binnen de kaders van de wet.
"Grote media- en techbedrijven hebben in korte tijd enorm veel macht gekregen en verdienen grof geld met onze data. Daarom pleiten we voor een Europees verbod op de handel in persoonsgegevens en een verbod op persoonlijke advertenties. We maken ons hard voor een strenger Europees toezichtkader waar platformneutraliteit, volledige netneutraliteit en dataportabiliteit onderdeel van zijn. Online kennisuitwisseling en debat zijn te belangrijk om aan de willekeur van techbedrijven over te laten. Er komen vanuit de overheid duidelijke richtlijnen voor en toezicht op de inzet van filters."
Persoonlijke advertenties zijn een grote drijfveer voor het gebruik van persoonsgegevens. Om deze gegevens goed te beschermen is er een verbod nodig.
"Algoritmen voor gedragsvoorspelling en besluitvorming in zowel de private als de publieke sector zijn transparant en worden regelmatig getoetst op de naleving van mensenrechten, inclusief non-discriminatie en de beginselen van behoorlijk bestuur. Het recht op een menselijke blik wordt gewaarborgd. De overheid mag dergelijke technologieën niet toepassen voordat daar een duidelijk wettelijk kader voor is. Automatische verzameling van biometrische gegevens in de openbare ruimte, bijvoorbeeld door gezichtsherkenning, wordt niet toegestaan."
Het regelmatig toetsen van algoritme is nodig om er voor te zorgen dat al onze waarden worden gewaarborgt. Niet alleen racisme moet worden gewaarborgd, ook het naleven van mensenrechten en de beginselen van behoorlijk bestuur moet op getoetst worden. Daarnaast moet er duidelijk zijn voor de gebruiker wat een algoritme doet, en moet er kunnen worden ingegrepen. ‘De computer zegt nee’ is geen excuus.
"Bij de bestrijding van terrorisme ligt de nadruk op het verzamelen van inlichtingen uit menselijke bronnen en gerichte digitale surveillance in plaats van massasurveillance. Er komt daarom ook geen bewaarplicht voor telecomdata. De inlichtingen- en veiligheidsdiensten zetten hun bevoegdheden gericht in en publiceren jaarlijks het aantal taps dat ze hebben geplaatst. De commissie van toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten krijgt de mogelijkheid om samen te werken met andere toezichthouders in betrouwbare Europese landen. Voor Nederland ligt een positieve rol om ons verder toe te spitsen op deze specialisatie, hiervoor zijn meer investeringen in defensieve capaciteit van vitale infrastructuur nodig om Nederland en mensenrechten te kunnen beschermen tegen cyberoorlog."
Er bestond in Nederland een dataretentieplicht, tot deze door het Europese Hof ongeldig werd verklaard. We moeten deze niet willen herinvoeren; hoe meer data wordt bewaard, hoe meer er kan worden gestolen of misbruikt.
"Een veilige digitale leefomgeving is belangrijk. Partijen die de maatschappij in gevaar brengen door hun informatietechnologie onvoldoende tegen misbruik te beveiligen, moeten daarvoor verantwoordelijk gehouden kunnen worden. Daarom moeten producenten aansprakelijk zijn voor de beveiligingskwaliteit van hun IT-producten en diensten, vanaf het moment van aankoop en tijdens een redelijke levensduur daarna. Om dit te waarborgen worden minimale beveiligingseisen voor toelating verplicht gesteld."
Op dit moment ontlopen technologiebedrijven en fabrikanten van "slimme apparaten" die vaak bar slecht beveiligd zijn alle verantwoordelijkheid voor de beveiliging van hun producten. Ook krijgen smartphones te vaak maar weinig of geen beveiligingsupdates. Dat moet veranderen. Het gaat om zowel fabrikanten van apparaten, als technologiebedrijven die online diensten leveren.
"De Europese Unie moet een sterker front vormen tegen de bedreigingen vanuit landen als China en Rusland. Ook moet de EU onafhankelijker worden van de Verenigde Staten, ongeacht wie er in het Witte Huis zit. Om het buitenlandbeleid van de EU krachtdadiger en effectiever te maken, worden nationale veto’s afgeschaft. Nederland investeert in nieuwe bondgenootschappen met gelijkgezinde landen en regio’s, zowel binnen als buiten de EU, en in economische en digitale soevereiniteit ten opzichte van de VS en China."
Nederland, en de hele EU, is economisch afhankelijk van de VS en China, vooral op digitaal gebied. Door voldoende eigen industrie of open source-oplossingen op te bouwen, worden Nederland en bondgenoten minder afhankelijk en kunnen dus een sterkere vuist maken tegen de grootmachten.
"We spannen ons in om wapens de wereld uit te helpen. Nederland ondertekent het VN-verdrag tot een verbod op kernwapens en we maken ons hard voor het wereldwijd nakomen van verdragen tegen landmijnen en clusterbommen. Binnen de EU nemen we initiatieven tot wederzijdse ontwapening, waarbij ook kernmachten als China, India Rusland en de Verenigde Staten worden betrokken. Nederland streeft naar strikte internationale afspraken die de inzet van nieuwe wapensystemen, zoals bewapende drones, cyberaanvallen en hypersone raketten, tegengaan."
Verduidelijking
"Een digitaal veiliger wereld begint met digitale producten en diensten die geen kwetsbaarheden of achterdeurtjes in de beveiliging hebben. Daarom werkt de Nederlandse overheid niet mee aan het introduceren of in stand houden van zulke kwetsbaarheden. Ook wordt er meer geïnvesteerd in de defensieve capaciteit om de vitale infrastructuur en Nederland kennisland te beschermen tegen cyberwarfare."
In het veilig houden van computers en het internet hebben geheime diensten er een handje van kwetsbaarheden voor eigen gebruik geheim te houden, in plaats van de fabrikanten en leveranciers in staat te stellen de beveiliging van hun producten te verbeteren. Hierdoor blijven digitale producten onnodig lang kwetsbaar voor misbruik door cybercriminelen en andere geheime diensten.